Het is lastig om permacultuur in 1 zin te definiëren. Toen het ontstond was het vooral (bedoeld als) een praktische ontwerpmethode, maar er zit ook een zeer inspirerende ethiek achter. Bovendien zie ik het ook als een holistische lifestyle. Ik behandel deze 3 benaderingen hieronder los van elkaar, alhoewel ze natuurlijk alles met elkaar te maken hebben.
1. Permacultuur is een multidisciplinaire ontwerpmethode voor duurzame systemen.
Veel mensen denken bij permacultuur vooral aan voedselbossen, eetbare tuinen of in ieder geval: natuur. Maar permacultuur is juist toepasbaar op onze hele samenleving en ons hele leven. Hoe zit dat? Nou, bij permacultuur draait het allemaal om een combinatie van menselijke creativiteit en rekening houden met de natuurlijke bedoeling.
Om toch een voedselbos als voorbeeld te nemen… Een “normaal” bos functioneert op een bepaalde manier: de diversiteit aan bomen en planten zorgt voor een natuurlijk evenwicht, waarbij de verschillende planten elkaar helpen (symbiose), de natuur zelfregulerend werkt en er géén afval geproduceerd wordt. Een permacultuurontwerp observeert hoe de natuur werkt, respecteert dit én gebruikt dit. Een voedselbos is bijvoorbeeld een door mensen ontworpen ecosysteem. Het is een creatieve toepassing van dat wat de natuur ons te bieden heeft, zónder de natuur te schaden. Het levert oogst op (opbrengst) en heeft vaak zelfs een commercieel doeleinde, maar tegelijkertijd is het gewoon een bos dat functioneert zoals een “normaal” bos.
Check de dikgedrukte woorden hierboven nog eens. Dit zijn namelijk ontwerpprincipes binnen de permacultuur. En wat zo leuk is… Deze ontwerpprincipes kun je ook toepassen op andere sectoren! Denk aan de veeteelt… In ons huidige systeem moet de koe passen in ons productieproces dat gericht is op efficiëntie en controle. Op de lange termijn is dit voor niemand gezond. Niet voor de koe, niet voor het klimaat, de biodiversiteit, de bodem én de boer zelf. De permacultuur zegt: kijk naar het natuurlijke ecosysteem. Welke rol hoort een koe te hebben in de natuur en hoe kunnen wij hiervan oogsten zonder het systeem uit balans te halen? En ja, dat betekent wat voor ons consumptiegedrag…
Anyway, op deze manier kun je de ontwerpprincipes uit de permacultuur toepassen op onze hele samenleving, van de bouw tot het onderwijs, en van gezondheidszorg tot economie.
2. Permacultuur is een ethiek met een holistische kijk op de wereld van morgen.
Bij permacultuur staan 3 ethische principes centraal. Deze zijn een hulpmiddel om te bepalen of je ontwerp “permacultuur proof” is. Over de 3 ethische principes valt veel te zeggen, maar ik probeer het kort te houden:
- Earth care: permacultuur streeft naar een positieve impact op álle levensvormen. Belangrijk hierbij is dat de mens niet centraal staat bij het maken van keuzes, maar het geheel. De mens is onderdeel van de natuur in plaats van erboven te staan. Een voorbeeld: veel mensen ervaren overlast van slakken. Dat is vervelend, maar een slak maakt deel uit van het ecosysteem. Als het ecosysteem in balans is zal je geen last hebben van plagen. Investeer dus liever in een gezond ecosysteem, waar de slak onderdeel van mag uitmaken. Dan kan de slak doen waar hij voor bedoeld is, en op die manier juist een waardevolle bijdrage leveren. (Dit was geen makkelijke les voor mij om te leren trouwens.)
- People care: permacultuur is gericht op de aarde leefbaar houden voor mensen op de lange termijn. We zijn verantwoordelijk voor onze eigen toekomst en de kwaliteit van ons eigen leven, maar ook voor dat van anderen. Permacultuur heeft een voorkeur voor zelfvoorzienend leven in een lokale economie, als tegenhanger van globalisering. Ook focust de permacultuur zich liever op de niet-materiële zaken in het leven. Minder consumeren, omdat veel producten gemaakt worden in onrechtvaardige machtsverhoudingen en een ongelijke verdeling tussen arm en rijk. Bovendien is het beter om aandacht te hebben voor wat écht belangrijk is in het leven, en dat is nou precies niét het materiële.
- Fair share: permacultuur is gericht op delen. De natuur heeft zó véél goeds te bieden. (Iedereen met een eetbare tuin roept nu AMEN!) We leven in zo veel overvloed. Toch staan we daar lang niet altijd bij stil. Waar we ook zin in hebben, we zijn gewend om het jaarrond uit een schap te kunnen pakken, of zelfs binnen 1 dag thuisbezorgd te krijgen. We zijn gewend geraakt aan een gevoel van schaarste, terwijl de omgekeerde reactie (namelijk een gevoel van overvloed) juist zorgt voor dankbaarheid en gulheid. Het motiveert om te delen met anderen.
Laten we frambozen gebruiken als voorbeeld. De oogstperiode is echt een moment om naar uit te kijken! Juist omdat oogsten niet het hele jaar mogelijk is, geniet je extra als het weer zover is. Er hangt meer dan je op kunt, maar hamsteren heeft geen zin, want ze blijven toch niet langer goed dan een paar dagen. Kortom, er zit niets anders op dan overal bakken frambozen mee naartoe te nemen. Iedereen blij. Ander gevoel hè, dan 4 euro betalen voor smakeloze in plastic verpakte frambozen uit de supermarkt? Permacultuur is dus voorstander van seizoensgebonden leven, dankbaar en eenvoudig leven en samen delen.
3. Permacultuur als lifestyle!
Last but not least: permacultuur is een lifestyle, waarbij je je met een positieve houding actief inzet om systemen te veranderen. Het draait om leven in verbondenheid met elkaar en de natuur, om delen vanuit overvloed én om investeren in “earth care”, “people care” en “fair share”.
Ik hoop dat deze introductie op permacultuur je enthousiast maakt. Ben je benieuwd hoe ik permacultuur toepas in mijn ontwerpen? Stuur me even een berichtje, want ik vertel je graag meer!